УВОДЗІНЫ 3

ГЛАВА І. КАЛОДЗЕЖ ЯК ПРЫРОДНЫ АБ'ЕКТ І МАСТАЦКІ ВОБРАЗ У БЕЛАРУСКАЙ ФАЛЬКЛОРНАЙ ТРАДЫЦЫІ 5

1.1. Вобраз калодзежа ў міфалогіі 5

1.2. Прыкметы і павер'і, звязаныя з калодзежам 8

ГЛАВА ІІ. КУЛЬТАВЫЯ КРЫНІЦЫ Ў БЕЛАРУСКАЙ МІФАПАЭТЫЧНАЙ КАРЦІНЕ СВЕТУ 13

2.1. Святыя крыніцы як культавыя водныя аб'екты 13

2.2. Лакалізацыя культавых крыніц і іх функцыі 17

ЗАКЛЮЧЭННЕ 23

СПІС ЛІТАРАТУРЫ 25

Актуальнасць тэмы даследавання. Культура кожнага сучаснага народа грунтуецца на падмурку, якi сфармаваўся на аснове старажытных пракультураў i сягае глыбокай даўнiны, прасякнутай вераваннямi ў звышнатуральнасць прыроды i яе праяваў. Кожны народ мае свой мiфалагiчны комплекс, заснаваны на гэтых вераваннях i ўяўленнях, якi да нашых дзён данёс рудыменты найбольш архаiчнага культурнага пласта. Традыцыйная культура беларусаў да гэтага часу захоўвае значную колькасць старажытных мiфалагiчных элементаў.

Сярод усіх скарбаў зямлі беларускай асобнае месца займае вада. Нашы чыстыя рэкі і азёры, крыніцы і калодзежы заўжды вабілі да сябе людзей, і, як вядома, нашы буйныя гарады развіваліся на магутных рэках, такіх як Дняпро, Сож, Бярэзіна, Гнёман, Вілія. Здавён асаблівае значэнне мела пітная вада. Калодзежы ў старыя часы выкапаць было няпроста. А вось крыніцы былі заўжды даступныя, ды і вада з іх лічылася бяспечнай, смачнай, а нярэдка і гаючай.

Крыніцы, або выхады падземных вод на паверхню, - гэта натуральныя вадаёмы, са сваёй ўнікльнай флорай і фаўнай. Яны маюць як эстэтычнае, так і навуковае значэнне. Больш таго, "крынічныя воды з'яўляюцца апошнім рэзервам чыстай пітной вады ў Беларусі і з гэтай прычыны павінны разглядацца як адзін з найважнейшых прыродных рэсурсаў, якія аднаўляюцца і маюць першараднае стратэгічнае значэнне для забеспячэння экалагічнай бяспекі дзяржавы," - лічаць навукоўцы [2, с. 112].

Асобныя крыніцы былі і застаюцца месцамі ўшанавання. Спярша нашы далёкія продкі-язычнікі будавалі тут свае капішчы і прыносілі ахвяры сваім багам, пазней хрысціяне сталі ўводзіць на крыніцах храмы і каплічкі, праводзілі набажэнствы. Са многімі крыніцамі звязаны шэраг паданняў, павер'яў і традыцый. Асобныя з іх "адпраўляюцца" (г.зн., асвячаюцца) па пэўных святах: на Купалле, Тройцу, Вялікдзень і інш.

Крыніцы заўсёды карысталіся людской павагай і любоўю іх даглядалі, чысцілі. Прадугладжаны нават асаблівыя правілы этыкету: трэба павітацца і развітацца з крынічкай, аддзячыць за ваду вусна або падарункам (пакінуць кветкі, грошы, ручнік і г.д.). Нярэдка крынічная вада лічылася лекавай - нібыта дапамагала ад розных хваробаў (слепаты, галаўнога ці страўнікавага болю і г.д), а то і ад усяго адразу. Асобным крыніцам нават нададзены статус помнікаў прыроды мясцовага, рэспубліканскага і міжнароднага значэння.

Мэта дадзенай работы: даследаваць крыніцу і калодзеж як прыродныя аб'еты і мастацкія вобразы ў беларускай фальклорнай традыцыі.

Задачы работы:

" Разгледзець вобраз калодзежа ў міфалогіі;

" Назваць прыкметы і павер'і, звязаныя з калодзежам;

" Даследаваць святыя крыніцы як культавыя водныя аб'екты;

" Указаць лакалізацыю культавых крыніц і іх функцыі.

Прадмет даследавання: водныя аб'екты ў беларускай фальклорнай і міфапаэтычнай традыцыі.

Аб'ект даследавання: крыніца і калодзеж як прыродныя аб'еты і мастацкія вобразы ў беларускай фальклорнай традыцыі.

1. Беларусы: У 8 т. Т.2. Дойлідства/ А. І. Лакотка; Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэдкал.: В. К. Бандарчык, М. Ф. Піліпенка, А. І. Лакотка. - Мн.: Тэхналогія, 1997. - 391 с.

2. Блакiтны скарб Беларусi: рэкі, азёры, вадасховішчы, турысцкі патэнцыял водных аб'ектаў: энцыклапедыя / маст. Ю. А. Тараеў, У. I. Цярэнцьеў. - Мн.: БелЭн, - 2007. - 352 с.

3. Валенцова, М.М., Виноградова, Л. Н. Колодец // Славянские древности. Т. 2. - М., - 1999. - С. 536-541.

4. Дучыц, Л.У. Археалагічныя помнікі ў назвах, вераваннях і паданнях беларусаў/ Л.У.Дучыц. - Мн.: Навука і тэхніка,1993. - 59 с.

5. Жыцця адвечны лад: Беларускія народныя прыкметы i павер'i. Кн. 2. Мн., 1998. - 354 с.

6. Зайкоўскі, Э.М. Жыватворныя крыніцы Беларусі / Э.М. Зайкоўскі, Л.У. Дучыц. - Мінск : Ураджай, 2001. - 111 c.

7. Зайкоўскі, Э.М., Дучыц, Л.У., Ляўко, Э.А. Свяцілішчы // Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыкл. Мн., 1993. - 702 с.

8. Зямля стаіць пасярод свету… : беларускія народныя прыкметы і павер'і / уклад., прадм., пераклад, бібл. У. Васілевіча. - Мінск: Беларусь, 2010. - Кніга 1. - 574 с.

9. Лазар, М. Мой родны кут. /М.Лазар // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. - 1971. - № 3. - С. 57-60.

10. Лобач, У.А. Аб'екты сакральнай тапаграфіі Беларускага Падзвіння ў сістэме народнай медыцыны /У.А.Лобач// Полацкі этнаграфічны зборнік. Вып.1. Народная медыцына беларусаў Падзвіння. У 2 ч. Ч.1. /склад.А.У.Лобач, У.С. Філіпенка. - Наваполацк: ПДУ, 2006. - С.45-50

11. Лобач, У.А. Курганы і гарадзішчы ў міфапаэтычнай карціне свету беларусаў /У.А.Лобач // Веснік ПДУ. Серыя А. Гуманітар.навукі.- 2007.- № 7.- С.2-11.

12. Легенды і паданні / склад. М. Я. Грынблат, А. I. Гурскі. - Мн., 1983. - 544 с.

13. Ляўкоў, Э.А. Маўклівыя сведкі мінуўшчыны. - /Э.А.Ляўкоў. - Мн.: Навука і тэхніка, 1992. - 215 с

14. Пархута, Я. Жывая вада / Я.Пархута. //Крыніца ёсць у родным краі. - Мн., 1992. - С.38 - 44.

15. Платонов, Е.В. Культ родников и почитаемые источники на Северо-Западе России / Е.В.Платонов // Деревенские святыни северо-запада России [Электронный ресурс]. - 2008. - Режим доступа: http: //www. countrysite. spb.ru / Library/ Kult_vodi.htm.

16. Страчаная спадчына / Т. В. Габрусь, А. М. Кулагін, Ю. У. Чантурыя, М. А. Ткачоў: Уклад. Т. В. Габрусь. - Мн.: Беларусь, 2003. - 351 с.

17. Таранович, В.П., 1946. К вопросу о древних легендарных памятниках с историческими подписями на территории Белорусской ССР. /В.П.Таранович// СА. - № 8. - C. 249-270.

18. Цітоў В.С. Этнаграфічная спадчына. Беларусь. Краіна і людзі / В.С. Цітоў. - Минск: Беларусь. - 2001. - 208 с.

19. Штыхаў, Г.В. Крывічы. Па матэрыялах раскопак курганоў у Паўночнай Беларусі / Г.В. Штыхаў. - Мн., Навука і тэхніка, 1992. - 191 с.

20. Элиаде, М. Священное и мирское. /М. Элиаде. - М.: Изд-во МГУ, 1994. - 144 с.

Примечаний нет.